અભ્યાસક્રમનું મહત્વ- Education

 

અભ્યાસક્રમનું મહત્વ :-

    અભ્યાસક્રમ શિક્ષણના હેતુઓ શિક્ષક હાંસલ કરે તે માટે જરૂરી છે. તે યોગ્ય નોકરી માટે પ્રશિક્ષક પ્રવૃતિઓ અને કાર્યવાહી કરતો હોવો જોઈએ. પરંતુ આ તેઓ કરી શકે જે જાણે કે શું પ્રયત્નો તેમણે બનાવવા અને શું ક્રમમાં કાર્ય કરી શકો જેનાથી માત્ર યોગ્ય મદદ મળી શકે, અન્ય શબ્દોમાં અભ્યાસક્રમમાં વિષયો યોગ્ય રીતે વર્ગીકૃત કરેલા અનુભવો અને પ્રવૃતિઓનું માળખું વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. જે સામગ્રીની અભ્યાસક્રમના હકીકતમાં ખબર હોવી જોઈએ તે શેક્ષણિક પ્રક્રિયા છે તેના મહત્વ અને જરૂરિયાતો નીચે પ્રમાણે છે.

૧) શેક્ષણિક હેતુઓની સિદ્ધી માટે :-

      ફક્ત શિક્ષણના હેતુઓ વ્યાખ્યાયિત કરવા કરતા વ્યર્થ છે. સારી રીતે શિક્ષણના હેતુઓ હાંસલ કરવા માટેનાં પ્રયત્નોનું આયોજન જોઈએ. જ્ઞાન, પ્રવૃતિઓ, અનુભવો અને અન્ય પ્રભાવ જે શિક્ષણના હેતુઓની સિદ્ધી માટે મદદ લાગે છે.

૨) યોગ્ય શિક્ષકોના માપદંડ માટે :-

    શિક્ષણમાં અભ્યાસક્રમ તે છે જે બતાવી શકે કે શાળાઓમાં ક્યા પ્રકારના શિક્ષકો જરૂરી છે. તેઓને ખબર હોવી જોઈએ કે તેઓ શું કરવા માટે જરૂરી છે. કયા પ્રકારનું કામ છે અને  આ અભ્યાસની જરૂરીયાત અનુસાર છે.

૩) યોગ્ય પદ્ધતિઓની પસંદગી માટે :-

     અભ્યાસક્રમ યોગ્ય શિક્ષણ પદ્ધતિઓ પસંદ કરવા માટે શિક્ષકને સક્રિય કરે છે. ‘કેવીરીતે શીખવવા માટે’, ‘શું શીખવી શકે’ વગેરે દ્વારા તે નક્કી કરવામાં આવે છે.

૪) શિક્ષણ પ્રવાહોને પ્રતિબિંબિત કરે છે:-

    અભ્યાસક્રમ શિક્ષણના ગતિશીલ હેતુઓ અને બદલાતી સામાજિક જરૂરીયાતોને હાંસલ કરવા માટેનું એક માધ્યમ છે. કુદરતી રીતે અભ્યાસક્રમ શિક્ષણ વલણનું પ્રતિબિંબ પાડશે.

 ઉ.દા.:-  આધુનિક શિક્ષણ સ્થળોએ અભ્યાસક્રમની માંગણીઓ.

૫) યોગ્ય જ્ઞાન આપવા:-

    અભ્યાસક્રમમાં શિક્ષણના યોગ્ય હેતુઓની સિદ્ધી માટે યોગ્ય જ્ઞાન આપવામાં મદદરૂપ થાય તેવા જ્ઞાનનો સમાવેશ થવો જોઈએ.

૬) યોગ્ય અનુભવો અને પ્રવૃતિઓ પૂરી પાડવા:-

   અભ્યાસક્રમ વિદ્યાર્થીઓના વિકાસ માટે જરૂરી અનુભવો અને સામાજિક જરૂરિયાતો અનુસાર સારી રીતે પસંદ કરેલી પ્રવૃતિઓનો સમાવેશ થાય છે.

૭) તંદુરસ્ત પ્રભાવ પૂરો પાડવા:-

    અભ્યાસક્રમે વિદ્યાર્થીઓના ઇચ્છનીય વર્તનની રચના અને વિકાસ માટે તંદુરસ્ત શાળા કાર્યક્રમનું આયોજન કરી યોગ્ય પ્રદાન કરવું જોઈએ. આમ અભ્યાસક્રમ શિક્ષણને અંત સુધી પહોંચાડવા માટેનું એક મહત્વપૂર્ણ સાધન છે. વિદ્યાર્થીનો જ્ઞાનાત્મક સ્તર કંઈક મૂળભૂત ફાંટ અભિવ્યક્ત તરીકે અથવા અર્થહીન ન થવો જોઈએ, તે માટે અનુકૂળ અભ્યાસક્રમ જરૂરી છે.

૮) અભ્યાસક્રમ પ્રક્રિયાની માન્યતા માટે જરૂરી છે:-

    વિદ્યાર્થીને અભ્યાસક્રમ સંલગ્ન પદ્ધતિઓ હસ્તગત કરી પેઢી કે માન્યતા તરફ હોય. વેજ્ઞાનિક જ્ઞાન અને કુદરતી પ્રક્રિયાઓ દ્વારા શિક્ષણ આપી પાલન-પોષણ કરવું. વિજ્ઞાન ‘જાણવા શીખવા’ વિદ્યાર્થી જિજ્ઞાસા અને વિજ્ઞાન પ્રક્રિયાથી બાળક સર્જનાત્મકતાની માન્યતા ત્યારથી તે એક મહત્વપૂર્ણ માપદંડ છે તે શીખવા મદદ કરે છે.

૯) એતિહાસિક માન્યતા જાણવા:-

    એતિહાસિક માન્યતા છે કે અભ્યાસક્રમમાં વિજ્ઞાન જરૂરી છે. વિદ્યાર્થીની સક્રિય કદર, વિદ્યાર્થીનું પરિપ્રેક્ષ્ય સમય પર કેવી રીતે વિકસે છે તે જાણ કરવામાં એતિહાસિક જ્ઞાન જરૂરી છે તે પણ સામાજિક વિજ્ઞાન જોવા માટેની વિદ્યા માટે મદદ કરે છે. સામાજિક પરિબળો સમજવા માટે વિજ્ઞાન વિકાસની પ્રસ્તુતિ માટે અસર કરે છે.

૧૦) પર્યાવરણીય માન્યતા છે કે વિજ્ઞાન જરૂરી છે:-

   પર્યાવરણ સ્થાનિક વેશ્વિક સ્તરે તેણીના સક્રિય મુદાઓ વિજ્ઞાન મુદાઓની કદર કરે વિશાળ સંદર્ભમાં મૂકી શકાય, ટેક્નોલોજી અને સમાજ માટે તેમની તે જરૂરી જ્ઞાન અને કુશળતા દાખલ કરવા માટેનું કામ કરવા સજ્જ છે.

૧૧) અભ્યાસક્રમમાં નેતિક માન્યતા જરૂરી છે:-

   વિવિધ તબક્કે ઈમાનદારી, મુલ્યો, વિશ્વાસપાત્રતા, પ્રોત્સાહન, સહકાર, ભયમાંથી સ્વતંત્રતા, પૂર્વગ્રહ, ચિંતા વિદ્યાર્થીઓના મનમાં ઠસાવવું, જીવન અને પર્યાવરણ જાળવણી માટે અભ્યાસક્રમમાં નેતિક માન્યતા ખુબ જરૂરી છે.

અભ્યાસક્રમ એક નજરમાં :-

👉અભ્યાસક્રમ  હમેશા  પૂર્વ આયોજીત છે.તે તાત્કાલિક અથવા આપમેળે  વિકાસ પામેલી પ્રવૃત્તિઓનો  સમૂહ નથી.

👉 કોઈપણ અભ્યાસક્રમ ને ચાર આધારો છે. જેવા કે સામાજિક બાબતો ,સ્વીકૃતિ સિદ્ધાંત દ્વારા અપાયેલું  માનવ વિકાસનું જ્ઞાન ,અધ્યયનનું સ્વરૂપ અને જ્ઞાનપ્રાપ્તિની માનસીક પ્રક્રિયાનું સ્વરૂપ

👉અભ્યાસક્રમનાં  લક્ષ્યાકો / હેતુઓ તેની સાથે  સલગ્ન શૈક્ષણિક હેતુઓની ગોઠવણીમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે.

👉 અનુદેશનું આયોજન  કરવામાં અભ્યાસક્રમ શિક્ષકોને મદદકર્તા  બને છે .

👉શિક્ષકો પોતાના વર્ગનાં બધા બાળકો માટે એક જ પ્રકારનાં અધ્યયન અનુભવોની ગોઠવણ કરે છે .

👉સૂચિત અભ્યાસક્રમ  અને વ્યવહારિક અભ્યાસક્રમ વચ્ચેનાં ગાળાને  કારણે જે વ્યક્તિગત અધ્યેતાનાં મૂળ અભ્યાસક્રમમા પ્રતિબિંબિત થાય છે. તેમાં શિક્ષકની ભૂમિકાનું  ખૂબ મહત્વ  રહેલુ છે.

આ પણ વાંચો 

બેંકિગ અને વિત્તિય બજારો